Πατρινό Καρναβάλι Ιστορικό & Εξέλιξη

Αν και δεν είναι ευρέως τόσο γνωστό, όσο κάποια άλλα μεσογειακά και κεντροευρωπαϊκά καρναβάλια, το Πατρινό Καρναβάλι περιλαμβάνεται στα κορυφαία της Ευρώπης. Είναι το πολυπληθέστερο σε συμμετοχή μεταμφιεσμένων ( 40.000 στη μεγάλη παρέλαση) μαζί με αυτό του Νότιγχαμ στο Λονδίνο και είναι αναμφισβήτητα πρώτο στην Ευρώπη σε συμμετοχή νέων και γι' αυτό πρώτο σε κέφι και σε πάθος.

Ξεκίνησε πριν 180 χρόνια περίπου και είχε μια ενδιαφέρουσα ιστορικά διαδρομή και μετεξέλιξη. Αρχικά, από το 1829, ως χοροί μπαλ-μασκε στα σπίτια των ντόπιων μεγαλοαστών. Κάποια στιγμή, από το 1870 και μετά οι ίδιοι χρηματοδοτούν την κατασκευή καρναβαλικών αρμάτων και καθιερώνεται και η παρέλαση. Χοροί και παρέλαση είναι για πολλές- πολλές δεκαετίες το επίσημο και γνωστό πέρα από την πόλη πατρινό καρναβάλι. Στο περιθώριο του, βέβαια, υπάρχει και μια λαϊκή εκδοχή του με γλέντια σε ταβέρνες ή σπίτια και με τις μπούλες ( μεταμφίεση πρόχειρη με ρούχα του αντίθετου φύλλου, ρούχα της γιαγιάς κ.λ.π.). Λαϊκοί τεχνίτες είναι και οι κατασκευαστές των αρμάτων και μασκαρατών κι ανάλογη η τεχνοτροπία τους. Όμως το Καρναβάλι παραμένει η γιορτή των αστών αφού οι φανταχτεροί χοροί τους και η οργάνωση και χρηματοδότηση από αυτούς της παρέλασης και των αρμάτων δίνουν τον τόνο. Κι εκτός από τις μπούλες οι ίδιοι, άλλωστε, δημιουργούν και τα λίγα αλλά χαρακτηριστικά έθιμά του: τον «πόλεμο» με τα κέρινα αυγά, τον σοκολατοπόλεμο, τους χορούς «μπουρμπούλια».

Αυτό το καρναβάλι, άλλωστε, είναι καθαρά ιταλογενές και δεν έχει καμμία σχέση με τα αποκριάτικα παγανιστικά έθιμα στην υπόλοιπη Ελλάδα που έρχονται από τα βάθη του χρόνου, ακόμα κι από τον αρχαίο θεό Διόνυσο, και που με τα με τα φαλικά σύμβολά τους και την ελευθεριότητα μεταμφιέσεων και τραγουδιών αποτελούν αγροτικές τελετουργίες για τη γονιμότητα της άνοιξης, τη παραγωγικότητα της γης και των κοπαδιών.

Τον δυτικότροπο χαρακτήρα του ενισχύει το γεγονός ότι εκτός από την αρχικά κοσμοπολίτικη σύνθεση της τοπικής αστικής τάξης ( έλληνες από τις παροικίες, αλλά και Άγγλοι, Γερμανοί κ.α ως αντιπρόσωποι ή επιχειρηματίες οι ίδιοι στο εμπόριο της σταφίδας) και η λαϊκή συμμετοχή στο καρναβάλι εκπροσωπείται κυρίως από την πολυάριθμη στη πόλη ιταλική παροικία ( φυγάδες από τη πατρίδα τους λόγω πολιτικών διωγμών) και από τους επτανήσιους που έχουν εγκατασταθεί σε αναζήτηση εργασίας στη Πάτρα.

Το Πατρινό καραναβάλι πορεύθηκε με αυτά τα ιταλικά, αστικά και «ευπρεπή» του χαρακτηριστικά, άλλοτε πιο δυναμικό κι άλλοτε πιο υποτονικό, ανάλογα με τα συγκαιρινά του κάθε φορά πολιτικά και οικονομικά γεγονότα, ως το 1940. Στα χρόνια 1940 έως και το 1950 δεν έγινε καρναβάλι εξ αιτίας του πολέμου, της εχθρικής κατοχής και του εμφύλιου πολέμου που ακολούθησε στην Ελλάδα την απελευθέρωση από τους χιτλερικούς. Θα επαναλειφθεί από το 1951 με μια οργανωτική μόνο διαφοροποίηση: από εδώ και πέρα οργανωτής του είναι ο Δήμος της Πάτρας.

Η μεγάλη ανατροπή, όμως, κυοφορήθηκε από τα σπλάχνα του και απηχεί έμμεσα τις κοινωνικές αλλαγές στα δικαιώματα και τις αντιλήψεις των νέων μετά το 1968 αν και εξωτερικά προέκυψε από δυο συμπτωματικά γεγονότα. Το 1966 στα πλαίσια του καρναβαλιού δοκιμάζεται ένα παιχνίδι: το κυνήγι του κρυμμένου θησαυρού από πληρώματα επιβατηγών αυτοκινήτων. Μετέχουν 94 μόνο άτομα που τα επόμενα χρόνια, καθώς τα αυτοκίνητα ως όρος συμμετοχής εγκαταλείπονται, θα διευρυνθούν. (Ανάμεσα στους 94 και ο παρουσιαστής Άλκης Στέας που από τον επόμενο χρόνο έως και το 1999 πολλά προσέφερε στον κρυμμένο θησαυρό και στο Πατρινό Καρναβάλι).

Το 1981 οι οικονομικές δυσκολίες του Δήμου για την παραγωγή σε επαρκή αριθμό καρναβαλικών αρμάτων για την μεγάλη παρέλαση οδηγούν ως αναγκαστική λύση στη συμμετοχή σε αυτή των «πληρωμάτων». Αυτό ήταν. Η συμμετοχή νέων στις ομάδες του κρυμμένου θησαυρού πολλαπλασιάζεται με ταχύτητα κι όταν ο οργανωτής Δήμος, μετά το 1987, αποδεχθεί κι ενθαρρύνει ανεπιφύλακτα το γεγονός η αύξηση της συμμετοχής γίνεται πια με γεωμετρική πρόοδο. Το Πατρινό Καρναβάλι γίνεται υπόθεση των νέων, μετεξελλίσεται σε πάνδημη γιορτή των πατρινών κι έτσι γνωρίζει μια θυελλώδη συνεχή ανάπτυξη σε όλες τις παραμέτρους του.

Η ιδιαιτερότητα και το μυστικό της επιτυχίας του πατρινού καρναβαλιού είναι απλά: καθώς ποτέ δεν υπήρξε μιμητική αναπαράσταση χαμένων εθίμων και λειτουργιών αναπτύχθηκε πάντα ως ένα συντονισμένο με την κάθε εποχή καρναβαλικό ξεφάντωμα. Έτσι μετά το 1968, που πολλά στις αντιλήψεις, τις ελευθερίες και τον τρόπο διασκέδασης των νέων αλλάζουν, οι τελευταίοι βρίσκουν τις πόρτες του καρναβαλιού ανοιχτές - κι ελκυστικές- για να εισορμήσουν σε αυτό και να το κάνουν μαζική δική τους γιορτή. Το κοινωνικό αποτέλεσμα είναι ότι χιλιάδες νέοι άνθρωποι βγαίνουν κάθε χρόνο από την απραξία και τη θέση του θεατή - καταναλωτή στον ελεύθερο χρόνο τους για να ασχοληθούν και να δημιουργήσουν ως πρωταγωνιστές στο δικό τους καρναβάλι.

Αυτό το κοινωνικό αποτέλεσμα είναι και το κλειδί που ερμηνεύει το ακόλουθο αναντίρρητο γεγονός: μέχρι το 1990 στην Ελλάδα υπήρχε, μοναδικό στο είδος του, το Πατρινό Καρναβάλι και ελάχιστα - όχι πάνω από 10 - αποκριάτικα αναπαριστώμενα τοπικά έθιμα. Από το 1990 και μετά δεκάδες μεγάλες και μικρές ελληνικές πόλεις, συνήθως με αρχική πρωτοβουλία των δήμων, διοργανώνουν καρναβαλικές εκδηλώσεις, όλες στο τύπο του πατρινού καρναβαλιού ( με παρελάσεις μεταμφιεσμένων ομάδων νέων).

Είναι ένα μήνυμα, μια πρόταση, που επειδή προσφέρει αυτενέργεια, συλλογικότητα αποφάσεων και ενεργειών και πρωταγωνιστικό ρόλο στους νέους στη ψυχαγωγία τους, έχει τη δύναμη και την αξία να περάσει και πέρα από τα ελληνικά σύνορα. Το μέλλον θα δείξει.

http://www.carnivalpatras.gr