Η τέχνη της καλοκαιρινής συμβίωσης

Η «καλοκαιρινή συμβίωση» αρχίζει. Πώς να το απασχολήσετε; Πώς να το ευχαριστήσετε; Πώς να συνυπάρξετε αρμονικά για περισσότερο χρόνο στον ίδιο χώρο στο σπίτι και στις διακοπές;


Της Αργυρώς Μποζώνη με τη συνεργασία της Αλεξάνδρας Καππάτου, ψυχολόγου-παιδοψυχολόγου


Οι φωνές από το σαλόνι περνάνε την πόρτα της κουζίνας και φτάνουν στο δικό μας μικρό πάρτι, δίπλα στο νεροχύτη, με πιάτα, πιατάκια, ένα τσιγάρο στη βεράντα, οι μαμάδες το διασκεδάζουν στα πάρτι μας, όπως λέει κάθε τόσο η ανιψιά μου.

Η διασκέδασή μας, αυτό το είδος της ομαδικής ψυχανάλυσης, κάθε τόσο στα παιδικά πάρτι έχει και άλλο θέμα. Ανταλλάσσουμε συνταγές ζωής.

Ετοιμασίες γιορτών και εξωσχολικές δραστηριότητες και τώρα το θέμα ωραίο και συγχρόνως αγκάθι: Καλοκαιρινές διακοπές.


Υπάρχει συνταγή… ευτυχισμένων διακοπών;

Για κάθε μία τα ζητήματα είναι διαφορετικά. Άλλες φίλες μου ακούγονται ανακουφισμένες και άλλες ανήσυχες. Η καλοκαιρινή απασχόληση των παιδιών για πολλούς είναι δύσκολη.

Τα σπίτια, όπως έλεγαν οι παλιοί, έχουν τη σειρά τους. Το πρόγραμμά τους, τις ησυχίες τους και τους θορύβους τους, τους κατοίκους -μικρούς και μεγάλους- που μπαινοβγαίνουν. Αυτό σε όλους μας θυμίζει χειμωνιάτικο τοπίο και το πολυπόθητο καλοκαίρι είναι εδώ, μπροστά μας και μέσα μας.

Με τα παράθυρα ανοιχτά και την αταξία του, με τα σχολεία κλειστά και τους μαθητές να προσπαθούν να ανατρέψουν προσωρινά το βιολογικό ρολόι που χτυπάει στις 6.30π.μ., με το χρόνο να επιμηκύνεται, με τα πρωινά και τα απογεύματα να πρέπει να γεμίσουν καινούργιες δραστηριότητες και τις εργαζόμενες μαμάδες να τρέχουν για να προλάβουν εκκρεμότητες και υποσχέσεις στον εαυτό τους «αυτό θα γίνει οπωσδήποτε φέτος, δεν παίρνει αναβολή».


Όπως λέει η αλεπού στο Μικρό Πρίγκιπα, «τίποτα δεν είναι τέλειο».

Πες μου τη συνταγή των καλών διακοπών λέω στη Μαντώ.

«Τα καλά νέα είναι πως η τριβή του διαβάσματος σταματάει. Υπάρχει ένα πιο ήρεμο κλίμα και τα νεύρα περιορίζονται. Υπάρχει χρόνος να ασχοληθεί ο ένας με τον άλλο και να γνωριστούμε καλύτερα. Τα κακά νέα είναι πως ο προσωπικός χρόνος μιας μητέρας εκμηδενίζεται ξανά. Πέρυσι βρήκαμε ξενοδοχείο για διακοπές, στο οποίο υπήρχε δημιουργική απασχόληση για παιδιά. Έτσι, η Σοφία ως μοναχοπαίδι δε ζούσε συνεχώς με μεγάλους.»


«Θα ήθελα να έχω την άνεση», λέει η Λένα «να βγούμε στις διακοπές για ένα ποτό και να ακούσουμε λίγη μουσική με τον άντρα μου. Όμως έχουμε επιλέξει να μην αφήνουμε μόνα τα παιδιά το βράδυ. Μερικές φορές επιθυμώ τις βραδινές βόλτες, αλλά ξέρουμε πως δε θα ‘μαστε ποτέ το ζευγάρι του πρώτου καιρού της γνωριμίας μας. Έτσι διασκεδάζουμε και απολαμβάνουμε τις αλλαγές που έχουν συμβεί στη ζωή μας και τις έχουμε διαλέξει».

Εν αρχή ην… η επικοινωνία!

Στην καλοκαιρινή συμβίωση πρέπει να γίνει στόχος της οικογένειας να μειωθεί η απόσταση που δημιουργεί η καθημερινότητα. Είναι μια καλή ευκαιρία για κάθε γονιό να δει τις καθημερινές καταστάσεις από άλλη οπτική γωνία και να αντιμετωπίσει τα καθημερινά προβλήματα με νέες και πιο ψύχραιμες στρατηγικές.

Οι ψυχολόγοι δίνουν έμφαση στη δύναμη της επικοινωνίας που πρέπει να αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής συμβίωσης μια οικογένειας.

Με το που κλείνουν τα σχολεία και αρχίζει αυτή η μακρά περίοδος ανάπαυλας, αρχίζει συγχρόνως και μια περίοδος ανησυχίας για τους γονείς σχετικά με την απασχόληση και τις συμπεριφορές που εμφανίζονται ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας. Οι γονείς έχουν μεγάλη ανάγκη να ξεφύγουν κι αυτοί από τα χειμερινά ωράρια και είναι υποχρεωμένοι απέναντι και στον εαυτό τους να το κάνουν, ώστε να αισθανθούν πιο ξεκούραστοι και να χειριστούν με μεγαλύτερη άνεση και ευελιξία και τα ζητήματα απασχόλησης των παιδιών τους.

Το καλοκαίρι είναι ακόμα ιδανική εποχή για να αποκτήσουν τα παιδιά καλύτερες καθημερινές συνήθειες, ετοιμάζοντας το πρωινό τους, τακτοποιώντας τα δωμάτιά τους, μια παρακαταθήκη και μια καλή συνήθεια για το χειμώνα που θα έρθει. Με τρόπο, οργάνωση και ευελιξία, το καλοκαίρι μπορεί να είναι η ιδανική εποχή για να δεθούν τα μέλη της οικογένειας.

Το καλοκαίρι υπάρχει ο χρόνος της καθημερινής συζήτησης γύρω από το τραπέζι, χωρίς την πίεση του χρόνου και των αποφάσεων που παίρνονται απ’ όλα τα μέλη της οικογένειας. Έτσι, δεν απομονώνεται η δραστηριότητα του κάθε μέλους της οικογένειας και δίνεται η ευκαιρία στους υπόλοιπους να την παρακολουθήσουν και να ενθαρρύνουν το παιδί.

Είναι μια ευκαιρία να λειτουργήσει η οικογένεια ως ομάδα, με κανόνες υποχρεώσεις αλλά και γενναιόδωρες από τους γονείς ανταμοιβές. Έτσι, ένα παιδί ενθαρρύνεται να δοκιμάσει πράγματα που το φοβίζουν ή το απογοητεύουν, αλλά και να αναπτύξει τις δεξιότητές του. Ένα παιδί με αυτό τον τρόπο μαθαίνει από πολύ μικρή ηλικία ότι είναι κι αυτό ένα ισότιμο μέλος στην οικογένεια και ενθαρρύνεται η αυτοπεποίθησή του. Επίσης, αντιλαμβάνεται την έννοια της πρωτοβουλίας και ασκεί τη φαντασία του σε ιδέες που προτείνει.

Το καλοκαίρι είναι μια εποχή που μπορεί να βγούμε εκ των πραγμάτων από το πρόγραμμα (πότε πέφτουν για ύπνο, πότε και πόση ώρα βρίσκονται έξω κτλ.) που είχαμε επιβάλλει στα παιδιά το χειμώνα. Ας επισημάνουμε ορισμένους απ’ τους λόγους που μας αναγκάζουν να το κάνουμε:

Καλοκαίρι = αϋπνίες

Στα αρνητικά αυτής της περιόδου εγγράφεται η αλλαγή της συνήθειας του ύπνου, το ότι τα παιδιά βλέπουν πολύ περισσότερο τηλεόραση και παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια και στα θετικά η συναναστροφή με άλλα παιδιά στους ελεύθερους χώρους, στις πλατείες, στις παιδικές χαρές κλπ.

Καλοκαίρι = βόλτες

Τα παιδιά το καλοκαίρι πρέπει να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο έξω απ’ το σπίτι, γιατί η παραμονή τους σε αυτό -σε μια χώρα σαν τη δική μας, με μεγάλη μέρα και υψηλές θερμοκρασίες- γεννά και περισσότερες τριβές.


Συμφωνίες και ασυμφωνίες

Στην καλοκαιρινή συμβίωση ο χρόνος είναι πολύτιμος για όλους. Όμως οι γονείς πρέπει να δώσουν τον κατάλληλο χώρο και να επενδύσουν σε χρόνο, αφού όλοι ξέρουμε πως μια οικογένεια δεν αποτελείται από άτομα με ίδια γούστα, γνώμες και πεποιθήσεις. Κύριο σημείο τριβής είναι η καταστολή των απόψεων και των προτιμήσεων με τις οποίες δε συμφωνούμε. Ο ελεύθερος χρόνος που έχουν οι «μεγάλοι» είναι ο μοχλός για να δείξουν την εκτίμησή τους στη γνώμη ενός παιδιού και με επιχειρήματα να το πείσουν, ενθαρρύνοντάς το συγχρόνως ώστε να μπορεί να εκφράζει τις διαφωνίες του.

Σήμερα, ακόμα και τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, εξαιτίας των πολλών ερεθισμάτων που δέχονται και της κοινωνικοποίησής τους από πολύ μικρή ηλικία, διατυπώνουν πολύ σθεναρά την άποψή τους και επιμένουν σε αυτή. Το πείσμα ανατρέπεται με συζήτηση. Με τη διαρκή παρουσία στο σπίτι και των δύο γονιών πολλές φορές οι ισορροπίες διαταράσσονται.

«Το καλοκαίρι», λέει η Μίνα «αισθάνομαι πως ξεμοντάρονται πράγματα που έχω προσπαθήσει πολύ να βάλω σε μια σειρά. Κάθε φορά που λέω ένα όχι, τα παιδιά καταφεύγουν στον πατέρα τους, ακόμα και για κάτι πολύ απλό, όπως ένα παγωτό. Αυτό έχει υπάρξει πολλές φορές σημείο τριβής ανάμεσά μας. Κάποιες φορές αισθάνομαι πως με τον άντρα μου -κι εμείς σαν παιδιά- αναπτύσσουμε έναν άτυπο ανταγωνισμό για το ποιος θα είναι ο πιο αγαπητός. Το συζητάμε και το αντιμετωπίζουμε με χιούμορ, αλλά έχουμε κάνει πολύ δρόμο μέχρι να αποδεχτούμε τις διαφορετικές απόψεις και να μάθουμε ακόμα κι εμείς να μην έχουμε αντίρρηση στην απόφαση του άλλου, ακόμα κι αν δε συμφωνούμε. Αυτό συμβαίνει γιατί όλο το χειμώνα αισθάνομαι ότι κρατώ εγώ τα ηνία της οικογένειας και των ευθυνών. Με τον καιρό, έμαθα πως το καλοκαίρι είναι μια καλή περίοδος να παραδίδω την «αρχηγία».

Όλο το χειμώνα, τα παιδιά συναναστρέφονται έναν κύκλο συγκεκριμένων προσώπων. Το καλοκαίρι, στις διακοπές, στα εξοχικά σπίτια αυτός ο κύκλος αλλάζει και αλλάζουν και πολλές συνήθειες των παιδιών.

«Για να μπορέσουμε να περάσουμε ήρεμα όλοι, δίνουμε κάθε μέρα μια μάχη, στην περίοδο των διακοπών, που αλλάζει κάθε χρόνο, ανάλογα με την ηλικία», λέει η Άννα. «Με ένα αγόρι 9 ετών και ένα κορίτσι 5, αυτόματα είχαμε δύο στρατόπεδα. Των μικρών και των μεγάλων. Έπρεπε να μάθουν και τα ίδια τα παιδιά να κάνουν μεταξύ τους παρέα, πράγμα δύσκολο. Η μικρή ήθελε να ακολουθεί ό,τι έκανε ο αδερφός της, πράγμα αδύνατο. Έτσι χωρίσαμε τις καθημερινές δραστηριότητες σ’ ένα βαθμό, αφού το κοινό πρόγραμμα δε λειτουργούσε. Ο γιος μου ήθελε να κοιμάται αργά, όπως τα παιδιά στο διπλανό σπίτι, κι έτσι είχαμε κάθε βράδυ τη μάχη του ύπνου, που την αντιμετωπίζαμε κατά περίπτωση. Στο τέλος, αποφασίσαμε να του κάνουμε το χατίρι, να κοιμάται αργά, αλλά το πρωί τον ξυπνούσαμε κανονικά. Σε τρεις μέρες ήταν πτώμα και δε μας το ξαναζήτησε.»

Τα μέλη μιας οικογένειας αυτή την εποχή παρατηρούν πιο προσεκτικά ο ένας τον άλλο και τα μικρά πράγματα γίνονται άλλοτε αιτία τριβής κι άλλοτε πηγή ευχαρίστησης. Τα παιδιά δέχονται πιο θετικά την άρνηση των γονιών, αφού αυτή δε συνδυάζεται με τις πιέσεις του διαβάσματος. Σ’ ένα μεγαλύτερο προσωπικό χρόνο, τα μικρότερα παιδιά μπορούν να αντιληφθούν και να ακολουθήσουν τη μαμά στις δραστηριότητές της. Και σε αυτό το σημείο μετράει πολύ η προθυμία της μητέρας να εντάξει το παιδί στις καθημερινές της δραστηριότητες κάνοντάς το να έχει τη δική του συμμετοχή σε αυτές. Ακόμα και τα καθημερινά ψώνια μπορούν να γίνουν πηγή ευχαρίστησης και γνώσης, βάζοντας τα θεμέλια της οικογενειακής συνήθειας. Για παράδειγμα, η βόλτα στο σούπερ μάρκετ μπορεί να γίνει η πύλη για τη σωστή διατροφή, το παιδί από μικρό να μάθει να επιλέγει, σαν παιχνίδι.


Ελεύθερος χρόνος σημαίνει «ευκαιρίες»

Οι γονείς πρέπει να κατανοήσουμε ότι το καλοκαίρι δεν είναι άχρηστος χρόνος. Μπορεί να κυλήσει ανέφελα, αρκεί να έχουμε φροντίσει να τον οργανώσουμε σωστά, να έχουμε ευελιξία, να επικοινωνούμε καλύτερα με το παιδί και να φροντίζουμε ώστε το σπίτι να μη γίνεται τερέν συγκρούσεων. Απεναντίας, το καλοκαίρι μπορεί να γίνει μια «χρυσή εποχή» γιατί μπορούμε:

Να δώσουμε στο παιδί την ευκαιρία να ασχοληθεί με νέες δραστηριότητες
Οι μαμάδες, κυρίως στην προσχολική ηλικία των παιδιών, είναι οι καλύτερες δασκάλες και δεν υπάρχει κανείς που να διαφωνεί με αυτό.

Πρακτικά, αν εργάζεστε, μπορείτε να απασχολήσετε τα παιδιά σας τα πρωινά στους συλλόγους που προσφέρουν γνωριμία με τα αθλήματα, έχουν οικονομικές τιμές και τα παιδιά απολαμβάνουν την κοινωνικοποίησή τους σε ρυθμούς χαλαρούς.


Να κάνουμε πολλά-πολλά πράγματα μαζί!

Μάθετέ τα να ακολουθούν την καθημερινή συνήθεια του σπιτιού, να συμμετέχουν στην καθημερινότητα, δίνοντάς τους αρμοδιότητες με μορφή παιχνιδιού. Ρυθμίστε τη λειτουργία της τηλεόρασης σε ορισμένες ώρες. Δείτε μαζί του τις αγαπημένες του ταινίες, αλλά ορίστε κι ένα πλαίσιο ποσοτικό. Τα μικρά παιδιά τρελαίνονται για την κουζίνα, αγόρια και κορίτσια. Μακριά από φωτιές και... πλάστε κουλουράκια. Έτσι, θα μάθει ότι αυτές είναι οι ωραίες λιχουδιές, οι δικές του, και θα αποφύγετε όσο μπορείτε την περιπέτεια του περιπτέρου. Παίξτε παιχνίδια για να μάθει την ώρα, τις μέρες, τα χρώματα, βάλτε το στα πρακτικά παιχνίδια των συνδυασμών. Αφήστε τη φαντασία του ελεύθερη. Διακοσμήστε χωρίς έξοδα το δωμάτιό του με ζωγραφιές του.

Διαβάστε μαζί και πείτε ιστορίες από τη ζωή σας. Απολαύστε τη συντροφικότητα, την τρυφερότητα, τη ζεστασιά αυτού του περιορισμένου χρόνου που είστε μαζί.

Η αξιολόγηση της δυναμικής που υπάρχει μέσα στην οικογένεια μπορεί να σας δείξει σημεία πάνω στα οποία όταν δουλέψετε και τα βελτιώσετε θα κάνετε την οικογένεια σας ακόμη πιο ευτυχισμένη.

Και πάνω απ’ όλα, δώστε την υπόσχεση στον εαυτό σας ότι το φετινό καλοκαίρι θα είναι το καλύτερο.