ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ...το ευλογημένο

Χριστόψωμο λέγεται γενικά το ψωμί (καρβέλι) ή κουλούρα που οι ελληνίδες νοικοκυρές έχουν παρασκευάσει 2-3 ημέρες προ των Χριστουγέννων ειδικά για τη μεγάλη αυτή εορτή. Η μόνη διαφορά με τα άλλα συνήθη ψωμιά είναι ο πλούσιός του στολισμός με λογής-λογής κεντήματα (κεντίδια) ή «πλουμίδια» όπως ονομάζονται. Αυτά δε τα πλουμίδια δεν είναι τυχαία και επιπόλαια κεντίδια αλλά σεβαστά σχήματα που συμβολίζουν τον καημό και το όνειρο της ελληνικής αγροτιάς.

Ένα κεφαλαίο Β συμβολίζει το ζυγό του αλετριού (από την ιστορία της σποράς) ενώ άλλες παραστάσεις αλέτρι βόδια κλπ συμβολίζουν το αυτό. Στο άλλο μισό της επιφάνειας του Χριστόψωμου με «σωρό» ζύμης παρίσταται η «στοίβα» (οι θημωνιές), πλαισιωμένη με φύλλα αμπέλου και ελιάς, η προσδοκία, το όνειρο για το ερχόμενο Καλοκαίρι. Επίσης πολλές φορές απεικονίζεται και το σπίτι στο οποίο και θα έρθει η ευτυχία της χρονιάς μια ιδιαίτερη σημασία που τονίζεται και στα κάλαντα:
«Σ΄ αυτό το σπίτι πού ΄ρθαμε πέτρα να μη ραΐσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρονιά να ζήσει»
Ασφαλώς και δεν εννοείται ράγισμα πέτρας αλλά την απευχή του θανάτου που με τους θρήνους και ολοφυρμούς μπορούν να κάνουν και «τις πέτρες να ραΐσουν» γι΄ αυτό και αμέσως μετά η ευχή καμιά συμφορά κι ο νοικοκύρης χίλια χρόνια να ζήσει.

Αυτό το ψωμί αφιερώνει η ελληνική οικογένεια με ευλάβεια στη Γέννηση του Χριστού που θα στέρξει να μεταβάλει τα «πλουμίδια» σε ευλογημένη πραγμάτωση.

Αυτή είναι και η βάση της λατρευτικής ψυχολογίας από πανάρχαιους χρόνους της ελληνικής φυλής που βεβαίως έχει προσαρμοστεί στη νεότερη Θρησκεία της.


..μπορεί οι νοικοκυρές να το έφτιαχναν 2-3 ημέρες πριν, τον παλιό εκείνο το καιρό...αλλά μάλλον δεν έτρεχαν όπως εμείς τώρα...
Παρ' όλα αυτά,έστω και παραμονή Χριστουγέννων,προλαβαίνουμε ίσως μερικές από μας να βάλουμε το χεράκι μας για να το έχουμε στο τραπέζι μας...
Εγώ,το ξεκινάω τώρα...και ο μικρός Χριστούλης να κάνει το θαύμα του να δω τί θα βγεί..


ΥΛΙΚΑ

- 1 κιλό αλεύρι σκληρό
-1 κουταλάκι αλάτι
- 50 γρ. μαγιά νωπή ή 1 1/2 κουταλιά ξερή
- 1 φλιτζάνι (240 ml) νερό, χλιαρό 40 βαθ. Κελσίου
- 1 φλιτζάνι (240 ml) κόκκινο κρασί, χλιαρό

- 1/2 φλιτζανιού (120 ml) λάδι
- 1/4 φλιτζανιού (60 ml) χυμό πορτοκαλιού
- 1/4 φλιτζανιού (60 ml) κονιάκ
- ξύσμα από 2 πορτοκάλια

- 1 φλιτζάνι (200 γρ.) ζάχαρη
- 1 1/2 φλιτζάνια (220 γρ.) σταφίδες
- 1 1/2 φλιτζάνια (220 γρ.) καρύδια, χοντραλεσμένα
- 1/3 φλιτζανιού (50 ml) κουκουνάρι
- 1 κουταλιά μαστίχα κοπανισμένη ή
ή 1 κουταλιά γλυκάνισο
- 1 κουταλάκι κανέλα σε σκόνη
- 1 κουταλάκι γαρίφαλο σκόνη
- 1/4 κουταλάκι μοσχοκάρυδο

γαρνίρισμα

-λίγο γάλα
-σουσάμι
-καρύδια ή φιστικιά Αίγινας ή
άλλους ξηρούς καρπούς


ΕΚΤΕΛΕΣΗ

-Βάζουμε τη μαγιά σε ποτήρι με 1/2 φλιτζανιού χλιαρό νερό και 2-3 κουταλιές αλεύρι. Ανακατεύουμε το νερό μέχρι η μαγιά να διαλυθεί. Αφήνουμε 10 λεπτά να φουσκώσει.

-Κοσκινίζουμε 800 γρ. από το αλεύρι με το αλάτι, κάνουμε μία λακκούβα στο κέντρο και προσθέτουμε τη διαλυμένη μαγιά, το υπόλοιπο νερό (1/2 φλιτζανιού) και το χλιαρό κρασί (1 φλιτζάνι).
Ανακατεύουμε, παίρνοντας λίγο λίγο το αλεύρι από τριγύρω και ζυμώνουμε ώσπου να σχηματιστεί ελαφριά, μαλακή ζύμη.
Σκεπάζουμε με πετσέτα και αφήνουμε να φουσκώσει (1 1/2 με 2 ώρες) σε ζεστό μέρος ή τυλιγμένο με κουβέρτα.

-Μετά το πρώτο φούσκωμα, πατάμε τη ζύμη να ξεφουσκώσει και ζυμώνουμε για μερικά λεπτά.

Προσθέτουμε το υπόλοιπο αλεύρι κοσκινισμένο, το λάδι, το πορτοκάλι, το κονιάκ και το ξύσμα πορτοκαλιού.
Ανακατώνουμε τη ζάχαρη με τις σταφίδες, τα καρύδια, το κουκουνάρι, τη μαστίχα (ή γλυκάνισο), την κανέλα, το γαρίφαλο και το μοσχοκάρυδο.
Ρίχνουμε στη ζύμη αυτό το μίγμα και ζυμώνουμε.
Αφήνουμε να φουσκώσει μισή ώρα ακόμη.

-Πλάθουμε το Χριστόψωμο σε στρόγγυλο ή οβάλ σχήμα και το τοποθετούμε σε μεγάλο λαδωμένο ταψί (ή το χωρίζουμε στη μέση και κάνουμε δύο μικρότερα, που τα βάζουμε σε δύο χωριστά ταψιά ή μαζί σε ένα μεγάλο).
Σκεπάζουμε με μια στεγνή και μια υγρή πετσέτα και αφήνουμε σε ζεστό μέρος, να φουσκώσει και να διπλασιαστεί σε όγκο.

-Χαράζουμε στην επιφάνεια του Χριστόψωμου ένα σταυρό, με αλευρωμένο μαχαίρι για να μην κολλάει. Ή προσθέτουμε λωρίδες ζύμης σε σχήμα σταυρού. Με ένα πινέλο αλείφουμε γάλα στην επιφάνειά του.
Πασπαλίζουμε σουσάμι και στολίζουμε με ξηρούς καρπούς.

-Προθερμαίνουμε το φούρνο στους 240 βαθμούς Κελσίου, ενώ έχουμε τοποθετήσει στο πάτωμα του φούρνου ένα ανοιχτό δοχείο με νερό για να σχηματισθεί ατμός.
Βάζουμε το Χριστόψωμο στο φούρνο.
Ύστερα από 15 λεπτά, αφαιρούμε το δοχείο με το νερό από το φούρνο και χαμηλώνουμε τη θερμοκρασία στους 200 βαθμούς.

Ψήνουμε για 25 με 30 λεπτά ακόμα.

-Μόλις το βγάλουμε από το φούρνο, απλώνουμε από πάνω λίγο νερό με πινέλο και τοποθετούμε σε σχάρα για να κρυώσει.


ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ ΜΕ ΠΡΟΖΥΜΙ:

Φτιάχνουμε προζύμι από το προηγούμενο βράδυ με 200 γρ. αλεύρι, τη μαγιά και λίγο χλιαρό νερό.

Το πρωί κοσκινίζουμε λίγο από το αλεύρι μαζί με το αλάτι. Ρίχνουμε το προζύμι, 50 γρ. ζάχαρη και το μισό λάδι.
Ζυμώνουμε καλά, σκεπάζουμε τη ζύμη και την αφήνουμε να φουσκώσει σε ζεστό μέρος (1 ώρα).

Προσθέτουμε μετά όλα τα υπόλοιπα υλικά και ζυμώνουμε πολύ καλά για να γίνει μία λεία ζύμη που δεν κολλάει.
Σκεπάζουμε και τα αφήνουμε να φουσκώσουν σε ζεστό μέρος (1 ώρα).

Πλάθουμε το Χριστόψωμο και το βάζουμε σε 1 μεγάλο λαδωμένο ταψί ή χωρίζουμε τη ζύμη και κάνουμε δύο Χριστόψωμα μικρότερα που τα ψήνουμε μαζί ή χωριστά.

Αφήνουμε πάλι να φουσκώσουν και να διπλασιαστούν σε όγκο, χαράζουμε στο κέντρο ένα σταυρό με μαχαίρι, αλείφουμε με γάλα και πασπαλίζουμε με σουσάμι και καρύδια.

Ψήνουμε σε ζεστό φούρνο στους 220 βαθμούς Κελσίου για 20 λεπτά, μετά χαμηλώνουμε τη θερμοκρασία στους 170 βαθμούς και ψήνουμε για 30-35 λεπτά. Είναι έτοιμο όταν χτυπάμε με το χέρι μας την κόρα του και ακούγεται σαν κούφιο.

...λίγα στοιχεια ακόμα..

Ο συμβολισμός του Χριστόψωμου καθόριζε και την τεχνική με την οποία γινόταν, που ήταν μια ολόκληρη ιεροτελεστία.

Η νοικοκυρά έκανε το σταυρό της, πριν ξεκινήσει το ζύμωμα.

Το ζύμωναν με ειδικό τρόπο, χρησιμοποιώντας τα πιο αγνά και ακριβά υλικά. Χρησιμοποιούσαν προζύμι, αλεύρι, μέλι, ροδόνερο, σουσάμι, κανέλα, γαρίφαλα.

Οι παραδόσεις και οι τοπικές συνήθειες καθόριζαν το σχήμα και τα στολίδια του. Αλλού ήταν στρογγυλό, αλλού οβάλ ή μακρόστενο.
Ένας μεγάλος σταυρός στη μέση ήταν απαραίτητος.
Τον έκαναν με πρόσθετο ζυμάρι ή τον αποτύπωναν με πραγματικό ξύλινο σταυρό.
Στις άκρες και στο κέντρο έβαζαν μεγάλα άσπαστα καρύδια ή αμύγδαλα.
Ύστερα κεντούσαν με το μαχαίρι διάφορα σχέδια με ιδιαίτερη σημασία και στόλιζαν με καρύδια, αμύγδαλα ή άλλους ξηρούς καρπούς.

Άλλοτε πάλι έφτιαχναν μια μαργαρίτα με τόσα φύλλα όσα τα μέλη της οικογένειας και επάνω έβαζαν μια ζυμαρένια στέγη σπιτιού.
Οι αγρότισσες σχεδίαζαν με κομμάτια ζύμης κλωνιά από κληματαριά, αλέτρι ή βόδια και τα τοποθετούσαν επάνω στο Χριστόψωμο.
Οι γυναίκες των τσομπάνηδων έφτιαχναν μαντρί, πρόβατα και κατσικάκια.

Όλα για μια καλή χρονιά.



(..αν θέλήσετε να κάνετε στολίδια ανάγλυφα,μη ξεχάσετε,πριν το πλάσετε,να κρατήσετε την ποσότητα της ζύμης για τα στολίδια...)

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΚΑΙ ΚΑΛΑ....


*τα λαογραφικά στοιχεία,είναι από τη Βικιπαίδεια
τη συνταγή την είχα κρατήσει πριν χρόνια από κάποιο σαιτ που δυστυχώς δεν θυμάμαι

Και του χρόνου κορίτσι μου, να είσαι καλά! Υγεία και χαρά στην οικογένεια σου. Ωραία και τα λαογραφικά και ακόμα ωραιότερη η συνταγή. Καλά Χριστούγεννα, ευλογημένα!

Σεβαστή μου σ'ευχαριστώ...κι εσύ κάθε ευτυχία στο σπιτικό σου..

Πολύ ωραία τα στοιχεία που μοιράστηκες μαζί μας. Καλό είναι να κρατάμε τις παραδόσεις... Καλή χρονιά με υγεία και χαρά.

Βιβάκο μου υπερπαραγωγή το Χριστόψωμο σου. Το ζήλεψα και ήδη άρχισα να το σκέφτομαι Και του χρόνου κοριτσάκι μου. Υγεία και χαρά στο σπιτικό σας.

Να είσαι καλά Ρενούλι...
Βέβαια αυτό στη φωτό δεν είναι το δικό μου...αυτό το έχω και φουσκώνει..μόλις το ψήσω θα ανεβάσω και δική μου φωτο...(...γι αυτό ζήτησα τη βοήθεια του μικρού Χριστούλη....)

Χρόνια καλά Βιβή. Μου αρέσουν τα παραδοσιακά και μπράβο σου που τα κρατάς.

Δυό φορές Μπράβο και σε σένα Εφούλα μου που σου αρέσουν, παρά τα 22 σου χρόνια...

Αν δεν διατηρήσουμε εμείς οι μεγάλες.... (...τί είπα η άχρηστη....) τις παραδόσεις,πώς θα τις βρείτε εσείς οι μικρές..??

Βιβάκι με τις ομορφιές σου. Καλή επιτυχία!

Θα δείξει Νικολιό...στο κέντημα είμαι..και φτιάχνω και δυο..ένα για το σπίτι μας,μια που γιορτάζει ο γιόκας μου κι ένα για το σπίτι της φίλης μου που θα φάμε όλοι μαζί αύριο...

Χαρά στο κουράγιο σου, χρυσοχέρα Βιβίκα!!!
Μπράβο, πάντα τέτοια και υγεία και χαρά στο σπιτικό σας!

Εφουλίνι μου να είσαι καλά...πάρε με κι εσύ αν θέλεις τηλ.όπως η Ρένα...μια που είμαι στο χαλαρό... ...το ένα αυτί για σένα...το άλλο για τη Ρένα...το ένα χέρι το Χριστόψωμο...το άλλο το φρικασέ..το γλυκό το κάνω με το πόδι...α...έχω και τ'αλλο πόδι...μ'αυτό κάνω τα ορεκτικά...

(...και πως θα γράφω γμτ...???)

Πολύ γιορτινό το ψωμάκι σου Βιβή. Και του χρόνου!

Η μανούλα μου το φτιάχνει κάθε χρόνο. Τα κεντίδια τα φτιάχνει με ζυμάρι που φτιάχνει με σκέτο αλεύρι, αλάτι και νερό για να μην φουσκώνουν στο ψήσιμο και χάνουν το σχήμα τους! Καο του χρόνου Βιβή μου να είσαι καλά να ξαναφτιάξεις!

Λιλάκι,δίκιο έχεις...κάτι παραπάνω ξέρει η μανούλα...κι εγώ τα κεντίδια με την ίδια ζύμη του Χριστόψωμου τα έκανα και με παίδεψαν λίγο...του χρόνου πρώτα ο Θεός ,θα ακολουθήσω τη συμβουλή της...

Βιβή υπέροχο σου έγινε! Μόλις είδα τη φωτογραφία, απίστευτο πραγματικά. Δε μου λες επειδή θέλω να το φτιάξω για Πρωτοχρονιά, αν το κάνω αύριο θα μου κρατήσει λες?

Ρενάκι,φαντάζομαι ναι...θα σου κρατήσει...αρκεί να το κλειδώσεις...

Kαταπληκτικό. Βιβή γλυκίζει στη γεύση σαν τσουρέκι ας πουμε ή μοιάζει με ψωμί?

Γλυκίζει Αννετάκι...αν δεις τι έχει μέσα θα καταλάβεις...άλλωστε,αυτό το νόημα έχει...όλα τα καλούδια μέσα ,για αφθονία στο σπίτι..

Ρένα ,πάλι με γαργάλαγες..???άλλαξες τη φωτό..???

Ε ναι, είχαμε την υπερπαραγωγή που είναι και δική σου και θα αφήναμε την άλλη ?

Βιβή, είμαι αδικαιολόγητη. Δεν ξέρω πώς, αλλά μου είχε διαφύγει. Συγχαρητήρια και για το λαογραφικό μέρος αλλά και για τη συνταγή που από ό,τι βλέπω την "εκτέλεσες" άψογα. Να πω και για το ντεκόρ; Μάλλον όχι. Τα λόγια περιττεύουν...
Και του χρόνου

Δεσποινάκι μου,δεν φταις εσύ..πρώτα ανέβασα τη συνταγή για να προλάβει να τη φτιάξει όποιος ήθελε και μετά έβαλα τη δική μου φωτό,μόλις έψησα το ψωμάκι...
...όσο για τη συνταγή...ναι...την εκτέλεσα..στα τρία μέτρα...